Bản ghi nhớ hợp tác đưa lao động kỹ năng đặc định Việt Nam sang làm việc tại Nhật Bản 

Ngày 01/7/2019, tại Tokyo, Bộ trưởng Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội Việt Nam Đào Ngọc Dung và Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nhật Bản Yamashi Takashi đã cùng trao Bản ghi nhớ hợp tác (MOC) về khung pháp lý cơ bản để thực hiện đúng chương trình “lao động kỹ năng đặc định”.

Nhằm tăng cường bảo hộ lao động kỹ năng đặc định, tạo thuận lợi cho việc phái cử, tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định trên cơ sở tuân thủ quy định pháp luật của hai nước, giải quyết các vấn đề liên quan đến việc lưu trú tại Nhật Bản của lao động kỹ năng đặc định đặc biệt là loại trừ các cơ quan trung gian xấu và các hoạt động trái pháp luật liên quan đến lao động kỹ năng đặc định, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Việt Nam đã ký với Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, Bộ Y tế Lao động Phúc lợi xã hội và Cơ quan cảnh sát quốc gia Nhật Bản bản MOC về chương trình lao động kỹ năng đặc định. Chứng kiến Lễ trao MOC có sự có mặt của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo cùng đại diện các Bộ ngành có liên quan của hai nước.

Theo quy định tại MOC, phía Nhật Bản chỉ tiếp nhận lao động “kỹ năng đặc định” người Việt Nam sau khi người lao động đã thực hiện các thủ tục cần thiết theo quy định của pháp luật Việt Nam và có tên trong “Danh sách xác nhận” được cấp bởi Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội Việt Nam, bao gồm:

(1) Những lao động được phái cử bởi các tổ chức, doanh nghiệp được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Việt Nam cho phép đưa lao động kỹ năng đặc định đi làm việc ở Nhật Bản.

(2) Những công dân Việt Nam đang cư trú tại Nhật Bản đã được cơ quan tiếp nhận lao động tuyển dụng trực tiếp, bao gồm các đối tượng sau:

(i) Những người được miễn các kỳ kiểm tra và thi, bao gồm Thực tập sinh (TTS) đã hoàn thành chương trình thực tập sinh kỹ năng số 2 hoặc số 3.

(ii) Du học sinh đã tốt nghiệp ít nhất khóa học 2 năm của các trường tại Nhật Bản và thi đỗ các kỳ kiểm tra kỹ năng nghề và tiếng Nhật.

Ngoài ra, để hạn chế việc lợi dụng chương trình du học để đưa lao động sang làm việc tại Nhật Bản, phía Nhật Bản đưa vào MOC 2 nội dung:

- Mục 6.(8) “Nghiêm cấm các công dân Việt Nam đang cư trú tại Nhật Bản trong tình trạng không đủ điều kiện như du học sinh bị đuổi học, TTS kỹ năng bỏ ra ngoài hợp đồng hoặc những người xin tư cách tỵ nạn tham gia các kỳ kiểm tra kỹ năng tại Nhật Bản” và;

- Mục 6.(10) “Liên quan đến du học sinh Việt Nam thay đổi tư cách lưu trú sang lao động kỹ năng đặc định, sẽ có những biện pháp phù hợp bao gồm kiểm tra chặt chẽ các cơ sở đào tạo nhằm ngăn chặn việc lợi dụng các chương trình du học cho mục đích làm việc tại Nhật Bản từ góc độ tôn trọng quyền con người cơ bản.”

Hai bên cũng xây dựng các cơ quan đầu mối để triển khai thực hiện MOC gồm có: Phía Việt Nam là Cục Quản lý lao động ngoài nước - Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; Phía Nhật Bản là Bộ phận quản lý cư trú, Ban hỗ trợ quản lý cư trú, Tổng Cục Quản lý quản lý cư trú và xuất nhập cảnh Nhật Bản.

Hai bên thống nhất việc chia sẻ và công khai thông tin về cơ quan tổ chức được phép phái cử hoặc tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định sang làm việc tại Nhật Bản. Đồng thời, đưa vào cam kết của các Bộ của hai nước trong việc phối hợp quản lý, giám sát nhằm:

(i) Loại bỏ ra khỏi chương trình phái cử và tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định những cơ quan tổ chức xấu, có hành vi vi phạm luật pháp của hai nước và các quy định nêu trong Bản Ghi nhớ hợp tác;

(ii) Ngăn chặn các hoạt động đưa lao động kỹ năng đặc định sang Nhật Bản trá hình dưới hình thức du học.

Bản MOC cũng quy định rõ phần đảm nhận trách nhiệm chi phí cũng như cam kết khác như:

- Trách nhiệm của phía Nhật Bản: “Đưa vào văn bản hướng dẫn nguyên tắc về việc chia sẻ chi phí bởi các cơ quan tiếp nhận liên quan đến các chi phí cho việc đào tạo tiếng Nhật hoặc đào tạo kỹ năng, chi phí đi lại bao gồm chi phí trở về Việt Nam sau khi chấm dứt hợp đồng lao động của các lao động kỹ năng đặc định và các chi phí cần thiết khác để phái cử lao động kỹ năng đặc định theo quy định của Việt Nam.” ; Phía Nhật Bản cam kết “Không tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định người Việt Nam chưa hoàn thành các thủ tục cần thiết theo quy định của Việt Nam bao gồm cả quy định về các khu vực, ngành nghề cấm.”

- Trách nhiệm của phía Việt Nam: “Ban hành các quy định liên quan, trong đó có quy định cụ thể về những chi phí (nêu trên) hoặc đề xuất cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam ban hành.”

Ngoài việc quy định các nội dung nêu trên, MOC cũng quy định rõ quyền lợi của người lao động Việt Nam như lao động kỹ năng đặc định lưu trú tại Nhật Bản được hưởng các quyền lợi theo luật nhập cư, luật lao động và các quy định pháp luật khác có liên quan của Nhật Bản. Ngoài ra, người lao động sẽ được hưởng các quyền lợi khác liên quan tới chi phí cho việc đào tạo tiếng Nhật hoặc đào tạo kỹ năng, chi phí đi lại bao gồm chi phí trở về Việt Nam sau khi chấm dứt hợp đồng lao động của các lao động kỹ năng đặc định.

Nhìn chung, nội dung MOC đã đảm bảo sự chặt chẽ, hạn chế tối đa các cá nhân, tổ chức không có chức năng lợi dụng hình thức du học để trá hình đưa lao động đi làm việc tại Nhật Bản và là khung pháp lý cơ bản nhằm đảm bảo việc phái cử và tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định được thực hiện thuận lợi và đúng theo luật pháp của hai nước.

Nhìn chung, nội dung MOC đã đảm bảo sự chặt chẽ, hạn chế tối đa các cá nhân, tổ chức không có chức năng lợi dụng hình thức du học để trá hình đưa lao động đi làm việc tại Nhật Bản và là khung pháp lý cơ bản nhằm đảm bảo việc phái cử và tiếp nhận lao động kỹ năng đặc định được thực hiện thuận lợi và đúng theo luật pháp của hai nước.

Có thể nói, việc triển khai chương trình trên cơ sở Bản Thỏa thuận này sẽ mở ra thêm nhiều cơ hội việc làm mới cho lao động có kỹ năng của Việt Nam, góp phần gắn kết giữa lao động với đào tạo, gắn kết giữa thị trường lao động trong nước với thị trường lao động quốc tế nhưng đồng thời, cũng sẽ giúp Nhật Bản giải quyết vấn đề thiếu hụt nguồn nhân lực trong một số ngành quan trọng của nền kinh tế và là động lực để thúc đẩy hơn nữa giao lưu, hợp tác, nhất là trong lĩnh vực hợp tác lao động, đào tạo nghề và chuyển giao công nghệ giữa hai nước.

Nhằm triển khai thỏa thuận mới một cách có hiệu quả, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có kế hoạch xây dựng đồng bộ các phương án triển khai gồm có phương án thông tin tuyên truyền sâu rộng để người lao động quan tâm có thể tiếp cận thông tin về chương trình cũng như hiểu được chính sách pháp luật của hai nước liên quan đến chương trình lao động kỹ năng đặc định; Lựa chọn các doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu đưa lao động kỹ năng đặc định sang làm việc tại Nhật Bản; Hướng dẫn và tạo điều kiện cho doanh nghiệp tìm kiếm các hợp đồng có các điều kiện đãi ngộ tốt đối với lao động kỹ năng đặc định của Việt Nam; tăng cường kiểm tra giám sát hoạt động của các doanh nghiệp; Phối hợp với các cơ quan liên quan của Việt Nam và Nhật Bản để kiên quyết loại bỏ các đối tượng trung gian môi giới, du học trá hình... đưa người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài trái phép; Phối hợp với phía Nhật Bản tổ chức tốt các kỳ thi kiểm tra kỹ năng nghề và ngoại ngữ để người lao động có nguyện vọng và trình độ thể tham gia thi đánh giá trình độ theo quy định của Nhật Bản./.